การควบคุมเลือด (Gingival Fluid) คือหัวใจสำคัญของความสำเร็จในงานทันตกรรม ไม่ว่าจะเป็นการพิมพ์ปาก (Impression), การอุดฟัน (Restoration) หรือการยึดติดครอบฟัน (Cementation) หากจัดการเรื่อง Hemostasis ได้ไม่ดี ย่อมส่งผลเสียต่อคุณภาพของงานและความคงทนในระยะยาว
บทความนี้จะพาคุณไปดูหลักการเลือกซื้อผลิตภัณฑ์ห้ามเลือด เพื่อให้คลินิกของคุณมีอาวุธคู่กายที่เหมาะสมที่สุด
1. ปัจจัยหลักในการเลือกซื้อ (Selection Criteria)
ก่อนตัดสินใจซื้อ ทันตแพทย์ควรพิจารณาปัจจัยสำคัญ 4 ประการ ดังนี้:
- ความรวดเร็วในการหยุดเลือด (Speed & Effectiveness): ผลิตภัณฑ์ต้องหยุดเลือดได้ทันที (Profound hemostasis) เพื่อลดระยะเวลาการทำงานข้างเก้าอี้
- ผลกระทบต่อเนื้อเยื่อ (Kindness to Tissue): ต้องไม่ก่อให้เกิดการระคายเคืองรุนแรง หรือทำให้เหงือกร่น (Gingival recession) ในภายหลัง โดยเฉพาะในบริเวณที่ต้องการความสวยงาม (Esthetic zone)
- ผลกระทบต่อการยึดติด (Bonding Interference): สารเคมีบางชนิดอาจรบกวนประสิทธิภาพของ Bonding Agent หากล้างออกไม่หมด
- รูปแบบการใช้งาน (Delivery System): การใช้งานต้องง่าย เข้าถึงจุดที่เลือดออกได้แม่นยำ และไม่หกเลอะเทอะ
2. ประเภทของสารเคมีที่นิยมใช้
ผลิตภัณฑ์ในท้องตลาดมักแบ่งตามสารออกฤทธิ์หลัก ซึ่งมีข้อดี-ข้อเสียต่างกัน:
- Ferric Sulfate (เฟอร์ริก ซัลเฟต):
- จุดเด่น: หยุดเลือดได้รวดเร็วและรุนแรงที่สุด เหมาะสำหรับเลือดที่ออกเยอะ
- ข้อควรระวัง: รสชาติเปรี้ยว/ฝาด, อาจทิ้งคราบสีน้ำตาล/ดำ (ไม่ควรใช้กับฟันหน้าที่จะกรอ Veneer หรือ Crown แบบ All-ceramic หากล้างไม่สะอาดอาจเห็นเงาดำ) และอาจรบกวนการเซ็ตตัวของซิลิโคนพิมพ์ปากบางชนิด
- Aluminum Chloride (อะลูมิเนียม คลอไรด์):
- จุดเด่น: ไม่มีสี ไม่ทิ้งคราบ สุภาพต่อเนื้อเยื่อมากกว่า และไม่รบกวนการ Bonding เหมาะอย่างยิ่งสำหรับงานฟันหน้า (Esthetic Zone)
- ข้อควรระวัง: อาจหยุดเลือดได้ช้ากว่า Ferric Sulfate ในกรณีที่เลือดออกรุนแรงมาก
- Epinephrine (เอพิเนฟริน):
- จุดเด่น: ทำให้หลอดเลือดหดตัว (Vasoconstriction)
- ข้อควรระวัง: มีผลข้างเคียงต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด (ใจสั่น) ปัจจุบันนิยมน้อยลงในรูปแบบน้ำยา
3. ตัวอย่างผลิตภัณฑ์: Viscostat ผลิตภัณฑ์จากบริษัท Ultradent
Ultradent เป็นหนึ่งในผู้นำตลาดด้านการจัดการเนื้อเยื่อ (Tissue Management) โดยมีผลิตภัณฑ์ที่โดดเด่นและเป็นที่ยอมรับทั่วโลก ซึ่งแบ่งการใช้งานได้ชัดเจนดังนี้:
A. Viscostat (ตัวน้ำยาสีน้ำตาล)
“The Powerhouse for Heavy Bleeding”
- ส่วนประกอบ: 20% Ferric Sulfate
- ลักษณะ: เจลหนืดสีน้ำตาลเหลือง
- จุดเด่น: หยุดเลือดได้ “ชะงัก” ที่สุด สร้าง Coagulum (ก้อนเลือดแข็งตัว) อุดปากหลอดเลือดฝอยได้ทันที
- การใช้งานแนะนำ: งานเตรียมครอบฟันหลัง (Posterior crown prep), งานตัดเหงือก, หรือกรณีเลือดออกเยอะที่ไม่ได้กังวลเรื่องคราบสีมากนัก
- เทคนิคสำคัญ: ต้องใช้ร่วมกับหัว Metal Dento-Infusor Tip และขัดถู (Scrub) แรงๆ บนเนื้อเยื่อเพื่อให้สารซึมเข้าสู่หลอดเลือดฝอย
B. Viscostat Clear (ตัวน้ำยาสีใส)
“The Choice for Esthetics”
- ส่วนประกอบ: 25% Aluminum Chloride
- ลักษณะ: เจลใส ไม่มีสี
- จุดเด่น: ไม่ทิ้งคราบสี ไม่ทำให้เกิดก้อนเลือดดำ (Coagulum) ที่น่าเกลียด และล้างออกง่าย
- การใช้งานแนะนำ: งานฟันหน้า (Veneers, Anterior Crowns), งานอุดฟัน Class III, V หรือทุกงานที่ต้องการความสวยงามและการยึดติด (Bonding) ที่สมบูรณ์แบบ
- เทคนิคสำคัญ: ใช้หัว Dento-Infusor Tip ขัดถูเช่นกัน แต่ให้ผลลัพธ์ที่สะอาดตากว่า
คำแนะนำเพิ่มเติม (Pro Tip)
หัวใจสำคัญของผลิตภัณฑ์กลุ่ม Viscostat ไม่ใช่แค่น้ำยา แต่คือ “หัวต่อ (Tips)” การใช้หัว Dento-Infusor ที่มีปลายขนแปรงหรือปลายโลหะทื่อๆ เพื่อขัดถู (Rubbing/Scrubbing) จะช่วยให้น้ำยาออกฤทธิ์ได้ดีกว่าการหยดน้ำยาลงไปเฉยๆ
การเลือกซื้อผลิตภัณฑ์ที่มีคุณภาพ แม้ราคาต่อหน่วยอาจจะสูงกว่าเล็กน้อย แต่หากช่วยลดการพิมพ์ปากซ้ำ (Retake Impression) หรือลดความล้มเหลวของการยึดติดได้ ย่อมเป็นการลงทุนที่คุ้มค่าที่สุด
อ้างอิง :
Ultradent Products, Inc. (n.d.). Tissue Management System: ViscoStat & ViscoStat Clear Product Guide. Retrieved from ultradent.com
Taraghi, N., et al. (2014). “Effect of different hemostatic agents on the shear bond strength of self-etch adhesives to dentin.”
Rosenstiel, S. F., Land, M. F., & Fujimoto, J. (2015). Contemporary Fixed Prosthodontics (5th ed.). Elsevier.